سرویس مجلس «تابناک» ـ رئیس مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: اگر کسی گمان می‌کند می‌تواند بدون قوه مقننه، به دنبال اجرای عدالت برود، دچار سوءتفاهم شده است.

به گزارش «تابناک» به نقل از خانه ملت، صبح امروز (دوشنبه نوزدهم اردیبهشت ماه)، علی لاریجانی در دومین همایش ملی «الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت» اظهار کرد: سازوکار حکومت از نظر کلان، باید شئونی داشته باشد؛ در واقع خود قوه مقننه نیز باید بر مبنای تئوریک و قانونگذاری حرکت کند.

وی با تأکید بر این که قوه مقننه باید کاملا مستقل باشد، یادآور شد: تنها مسأله دستگاه قانونگذاری، باید این باشد که حقوق مردم را در موضوع عدالت چهارچوب‌بندی کند و جلوی برخی از آسیب‌ها را نیز بگیرد.

لاریجانی ادامه داد: وظیفه قوه مقننه این است که در راستای عدالت قانون ایجاد کرده و در مقابل قوه مجریه نیز این قانون را در جامعه پیاده کند و از سوی دیگر، قوه قضائیه نیز باید نظارت کامل بر اجرای درست آن داشته باشد.

رییس مجلس شورای اسلامی هرگونه دخالت قوا در کار یکدیگر را مخل عدالت دانست و تصریح کرد: اگر کسی گمان می‌کند، می‌تواند قوه مقننه را جا بگذارد و عدالت را اجرا بکند، دچار سوءتفاهم شده؛ البته برعکس این موضوع هم صادق است.

وی با تأکید بر اینکه سه قوه باید به طور مستقل در جای خود عمل کنند، در عین حال خاطرنشان ساخت: اما ممکن است هر کدام به طور کامل به وظایف خود عمل نکنند. اینجاست که ولی امر با چشم بینا و تیزهوشی به این موارد نظارت دارد.

لاریجانی در ادامه عدالت را موضوعی کانونی و حساس توصیف کرد و گفت: نباید خیلی عجولانه با این موضوع برخورد کرد و نباید هم در برابر آن بی‌خیال بود.

وی یادآور شد: نقش کانونی عدالت در حیات بشری، به ویژه برای انقلاب اسلامی که عدالت پایه آن است، موضوعی حیاتی است.

رئیس قوه مقننه، عدالت را از موضوع‌هایی دانست که هم عامه مردم و هم فرهیختگان با آن نسبتی دارند.

وی توضیح داد: عامه مردم معمولا رابطه مثبتی با عدالت برقرار می‌کنند، چون آن را ضد تعدی و تجاوز می‌دانند. در واقع همه ملت‌ها در تاریخ با هر تصوری نگاه مثبتی به عدالت دارند.

وی ادامه داد: در بین متفکران هم عدالت موضوع کانونی و مهمی است. مثلا سقراط عدالت را فضیلت برتر می‌دانست و افلاطون در کتاب جمهوری، عدالت را مسأله اساسی برای تکوین جامعه بشر اعلام کرده بود.

لاریجانی با بیان این که متفکران قرائت‌هایی از عدالت دارند که یکسان نیز نیستند، گفت: البته ما یک دوره غروب این فکر را نیز در تمدن غرب داریم.

وی ادامه داد: هنگامی که پوزیتیویست‌ها و لیبرال‌ها پدید آمدند، دوره افول عدالت را شاهد هستیم. البته متفکران لیبرال در امروز نیز عدالت را مسأله‌ای مزاحم برای توسعه می‌دانند.

رئیس مجلس شورای اسلامی همچنین به نقش و اهمیت عدالت در سنت اسلامی اشاره کرد و اظهار داشت: در سنت اسلامی نیز عدالت یک موضوع برجسته است. فقها نیز شأن والایی برای عدالت قایل هستند و در نزد فیلسوفان اسلامی نیز همین گونه است.

 
لاریجانی تکوین جامعه یا مدینه فاضله را وابسته به عدالت دانست و تصریح کرد: این که امام (ره) مسأله عدالت را موضوع اساسی نامیدند، به گونه‌ای که پیشرفت و آبادانی و معنویت کشور در پناه عدالت رخ می‌دهد، نشان می‌دهد که فیلسوفی مانند امام که حاکم جامعه اسلامی است، دغدغه‌اش عدالت است. رهبر معظم انقلاب نیز بارها بر عدالت اجتماعی تأکید کرده‌اند.


عدالت باید مطالبه مردم باشد

علی لاریجانی در ادامه سخنان خود در دومین همایش ملی الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت، گفت: از نجاشی درباره عدالت نقل شده که یک حکومت ممکن است با کفر باقی بماند اما با ظلم استقامت ندارد.

لاریجانی مسأله عدالت را موضوع رکنی در جامعه عنوان کرد و ادامه داد: مسأله‌ای که وجود دارد، این که عدالت آیا یک موضوع برون دینی است یا درون دینی؟!

وی با بیان اینکه عدالت می‌تواند موضوع برون دینی باشد، اما از آن جهت که اسلام تأکید بر عدالت دارد، می‌توان از تقرب درون دینی هم به عدالت رسید به این دلیل که برگرفته از فطرت انسان است؛ بنابراین، ما می‌توانیم به تئوری عدالت برسیم و هر دو تقرب قابل و معقول است.

رییس قوه مقننه در ادامه یادآور شد: در آغاز ظهور انقلاب اسلامی، در باب عدالت تأکیدهای بسیاری شد و کلام امام خمینی (ره) و رهبر معظم انقلاب آکنده از سخنانی در تأکید بر عدالت است.

لاریجانی اظهار داشت: نحوه اداره کشور ما در برخی جهات، مفهوم عدالت را به خود دیده و به آن نزدیک شده است؛ مانند مبارزه با ظلم در سطح جهان که کشور را به عدالت نزدیک‌تر کرد و این نشان می‌دهد این حرکت ایران، حرکتی اصیل و درست است و شواهدش در موضوع‌هایی مانند مسائل هسته‌ای و منطقه‌ای مشخص است که گاه برای ایران هزینه‌بر نیز بوده است؛ اما نشان داد که رویکرد ما همواره همراه با عدالت بوده است.

رئیس قوه مقننه در عین حال خاطرنشان ساخت: در برخی جهات نیز ما دارای نقص بودیم، به گونه ای که تفکر سوسیالیستی در برهه‌ای از زمان در کشور حاکم بود و تصور می‌شد که رقابت در کشور باعث اجحاف است. به همین دلیل به نوعی به سوسیالیسم گرایش پیدا کردند، در صورتی که اگر سوسیالیسم را کامل می‌شناختند، متوجه می‌شدند که هیچ گاه از سوسیالیسم به عدالت نخواهند رسید، چرا که نوعی استعدادکشی در آن هست.

وی ادامه داد: زمانی هم در کشور ما به رقابت در کشور توجه وی‍ژه‌ای کردند اما از برخی آسیب‌ها و صدمات آگاهی نداشتند و زمینه‌های رقابت سالم را فراهم نکردند؛ بنابراین، نمی‌توان اظهار کرد که در این دوره نیز عدالت برقرار بوده است.

رئیس مجلس تأکید کرد: حتی گاه برای این که فقر در جامعه کاسته شود، با توزیع منابع فکر می‌کردند که به عدالت نزدیک می‌شوند؛ البته این موضوع قابل مطالعه است و باید دید که با این سازوکارها به عدالت نزدیک می‌شویم یا نه؟

 

درباره عدالت، خلأ تئوریک داریم

لاریجانی با تأکید بر این که ما در عدالت دچار خلأ تئوریک هستیم، تصریح کرد: بحث عدالت اگر افضل فضایل است، جا دارد که تئوری آن کامل ایجاد شود. در واقع پیشرفت از درون عدالت پدید می‌آید، اما بسیاری از فیلسوفان این موضوع را قبول ندارند.

وی با طرح این پرسش که آیا عدالت هدف است یا ابزار گفت: برخی فیلسوفان در غرب عدالت را هدف می‌دانستند؛ اما آیا در تفکر اسلامی نیز هدف است؟ و اگر آن را وسیله می دانیم برای چه کار و کجا آن را می‌خواهیم. در این زمینه از بیانات امام (ره) برمی‌آید که عدالت نمی‌تواند هدف غایی باشد، بلکه می‌تواند مقصد متوسط باشد.

رییس مجلس با بیان این که ما همه با توجه به این که عدالت مطابق با فطریات بشر است گرایش به اثبات آن داریم، افزود: ثبات در عدالت سخن متینی است، اما نمی‌توانیم ذهنمان را از شرایط فارغ کنیم. شرایط و اقتضائات عوض شده است. در واقع برخی امور می‌توانند در کارکردهای عدالت تأثیرگذار باشند.

رئیس مجلس با بیان اینکه ما نباید قدر و منزلت بحث تئوریک را تنازل دهیم، یادآور شد: ما در این زمینه دچار کمبود هستیم و باید با آن عالمانه برخورد کنیم و ارتباط عدالت را باید با سایر شمول بسنجیم. در واقع، نمی‌توانیم به سادگی از تفکرات فیلسوفان دیگر گرته‌برداری کنیم.

لاریجانی تحقق عدالت را در گرو نقشه راه دانست و گفت: عدالت باید قسم‌بندی شود و نمی‌شود، منتظر یک کار درازمدت شد. در واقع، باید برنامه‌ای کوتاه‌مدت داشته باشیم، وگرنه ممکن است اشتباه برویم.

وی تصریح کرد: ممکن است فردی شعار عدالت بدهد، اما نباید تنها به شعار بسنده کرد.

رئیس قوه مقننه بحث عدالت را مربوط به فلسفه حقوق و سیاست دانست و گفت: سلایق متنوع است، این که ما حقوق گوناگونی را برای انسان‌ها قایل شویم مهم است. از سوی دیگر، باید بدانیم تعریفمان از عدالت چیست؟ اگر عدالت را یک رشد متوازن برای انسانها بدانیم که او را به سمت انسان کامل شدن می‌برد، آن وقت نمی‌توانیم بگوییم که آزادی در مقابل عدالت یک حق برجسته است.

وی با بیان این که ما در بحث فلسفه حق به مبانی متافیزیکی نیاز داریم، اظهار داشت: برخی از فیلسوفان اسلامی بر این باورند که انسان‌ها به طور فطری دارای استعدادهایی هستند اما بالقوه.

لاریجانی با بیان اینکه انسان استعداد پرستش، رشد سیاسی، رشد ذوقی و حتی رشد و عقل اقتصادی دارد، یادآور شد: اگر در انسان‌ها این استعدادها به طور فطری وجود دارد، کامل شدن آنها به این است که همه اینها به طور متوازن رشد کند و از حالت بالقوه به بالفعل دربیاید.

رئیس قوه مقننه با تأکید بر این که حکومت عادلانه زمانی معنا پیدا می‌کند که استعدادها به طور متوازن رشد پیدا کنند، تصریح کرد: اگر جامعه‌ای تمرکزش این باشد که فقط به رشد اقتصادی بپردازد، این جامعه جامعه عادلانه‌ای نیست و باید به معنویت نیز رسیدگی کند. اگر در جامعه‌ای امر به معروف و نهی از منکر نبود و نتوانست خودش را بارور کند این جامعه نیز ناعادلانه است.

وی به اهمیت عدالت در سیاست اشاره کرد و یادآور شد: در سیاست نیز همین طور است، اگر مردم می خواهند استعداد سیاسی‌شان بالفعل شود، باید در امور کشور مشارکت داشته باشند.

وی ادامه داد: اگر ما از مردم‌سالاری دینی سخن می‌گوییم، به این دلیل است که از تئوری عدالت برمی‌خیزد؛ به عبارت دیگر، دمکراسی دینی با تئوری عدالت سازگار است.

به گفته لاریجانی، در حوزه فرهنگ نیز ما نمی‌توانیم یک فرهنگ غالبی را در جامعه وارد کنیم. زمانی عدالت در فرهنگ برقرار است که همه افراد در این حوزه فعالیت کنند.

لاریجانی ادامه داد: اگر کسی گمان می‌کند عدالت را در جامعه فراهم کرده است، اما سازوکار متانت اخلاقی را رعایت نکرده، در مفهوم عدالت دچار سوءتفاهم شده است.

رئیس مجلس شورای اسلامی با تأکید بر این که اگر رقابت را لازمه کار عدالت می‌دانیم باید سازوکار قانونی‌اش را نیز فراهم کنیم، افزود: رقابت در حوزه اقتصاد نیز باید سالم باشد. البته هنوز درست محقق نشده است و خیلی از شرایط باید تغییر کند و این تغییر شرایط باید مبنای کار ما باشد.

لاریجانی همچنین جایگاه ولی امر را یک جایگاه تکمیلی و نظاره‌گر برای تحقق عدالت برشمرد و گفت: اگر عدالت محقق شود، جایگاه سه قوه و ولی‌امر باید وجهه داشته باشد و نباید به هم تعدی کنند. در واقع سه قوه باید هر کدام در جایگاه خودشان مستقل عمل کنند.

رئیس قوه مقننه فضای افکار عمومی را نیز در بحث عدالت تأثیرگذار دانست و یادآور شد: نظام‌های تربیتی ما باید به گونه‌ای باشد که عدالت مطالبه مردم باشد. در واقع تشتت آرا نسبت به عدالت در همه مسئولان و هم مردم زیاد است و منقح نیست؛ بنابراین، باید سهم مشترکی از عدالت ایجاد شود.

به گفته لاریجانی، برخی مسائل در جامعه امروز ما، شاید جدید باشد، اگر ثروت جامعه مثلا در دست هزار نفر افتاد آن وقت نمی‌توانیم، بگوییم که رقابت در جامعه هست. این گونه مسائل موضوع‌های جدیدی است و باید برای آنها فکر کرد.

وی تصریح کرد: در بخش‌هایی از کشور، امکانات کاملا متفاوتی برای افراد وجود دارد و این به دلیل عدم آمایش سرزمین است.